Las leschas cuntegnan las reglas, ch’ins sto resguardar en in pajais e che reguleschan la vita en la societad.
Mintga stadi ha sias atgnas leschas. Quellas vegnan fatgas da l’organ che ha la pussanza legislativa, damai dal parlament.
Leschas federalas, chantunalas e communalas
La Svizra è in stadi federal: quai vul dir che la Confederaziun, ils chantuns e las vischnancas sa partan las cumpetenzas. I dat damai leschas federalas, ma er leschas chantunalas e communalas, cun eventualas differenzas tranter ils chantuns u tranter las vischnancas.
Leschas internaziunalas
Ultra da questas leschas federalas, chantunalas e communalas datti il dretg internaziunal che la Svizra ha acceptà (ratifitgà). Per exempel: la Svizra ha ratifitgà la Convenziun europeica dals dretgs umans. Quai vul dir che noss pajais è s’obligà da respectar er questas reglas.
Tgi fa las leschas?
En Svizra vegnan las leschas federalas, che valan per l’entir pajais, relaschadas dal Parlament federal. Las leschas ch’èn en vigur en ils chantuns, vegnan concludidas dals parlaments chantunals, las leschas che valan en las vischnancas, dals parlaments u da las radunanzas communalas.
Dentant il parlament n’è betg l’unic che ha in pled en chapitel e ch’è responsabel per las leschas. Mintga lescha è il resultat d’in lung process.
Tge via sto percurrer ina lescha?
Avant ch’ella entra en vigur sto mintga lescha federala percurrer ina procedura definida che dovra temp, che cumpiglia diversas etappas e che includa differents acturs.
Pir a la fin da l’entir process da discussiun e da consultaziun da las partidas e pir cura che las duas chombras dal parlament èn sa cunvegnidas davart la lescha, po il Cussegl federal (regenza) metter en vigur la lescha, cun resalva che er il pievel saja d’accord
La procedura legislativa cumpiglia las suandantas etappas:
La Constituziun federala prevesa ch’ina lescha po vegnir declerada sco urgenta e messa en vigur immediatamain, senza ch’ella sto percurrer tut las etappas descrittas en la part precedenta.
Quai è pussaivel, sche la maioritad da las duas chombras è d’accord e sche la lescha vala per in temp limità.
En intgins cas poi dar che las burgaisas ed ils burgais voteschan posteriuramain davart ina lescha federala urgenta.
Sin la plattafurma dal dretg federal Fedlex pon ins consultar l’entira legislaziun federala e chantunala. Sin la pagina d’internet da Vossa vischnanca chattais Vus la legislaziun ch’è en vigur sin plaun communal.
Video explicativ sin il chanal YouTube dal parlament: Co nascha ina lescha?