En in mund globalisà ed interdependent serva il dretg internaziunal a regular las relaziuns tranter ils pajais. El regla numerusas situaziuns da la vita quotidiana, senza che nus sajan conscients da quai. Las cunvegnas davart l’imposiziun dubla da taglia permettan per exempel ad ina persuna da betg stuair pajar taglia per ils medems bains duas giadas en dus differents pajais. Ubain las cunvegnas commerzialas che faciliteschan l’import e l’export da bains tranter ils stadis. E las cunvegnas d’assistenza giudiziala e d’extradiziun permettan da persequitar delinquentas e delinquents er, sch’els èn mitschads à l’exteriur.
Ina convenziun internaziunala sco tala n’oblighescha betg la Svizra da la respectar; quai è pir il cas, cura che la procedura interna d’approvaziun è terminada. Las convenziuns impurtantas ston vegnir approvadas dal parlament. Plinavant èn ellas suttamessas al referendum obligatoric ubain al referendum facultativ.
L’adesiun ad organisaziuns da segirezza collectiva ubain a communitads supranaziunalas (per exempel a l’Uniun europeica) è suttamessa al referendum obligatoric. Uschia er l’adesiun da la Svizra al Spazi economic europeic ch’è vegnida refusada l’onn 1992 dal pievel e dals chantuns.
Il Cussegl federal po concluder sez cunvegnas, sch’il parlament ha delegà ad el questa autorisaziun en ina lescha ubain en in contract.
Tge che la Constituziun federala prescriva
La Constituziun federala oblighescha la Confederaziun ed ils chantuns da respectar il dretg internaziunal. Il dretg internaziunal preceda en princip il dretg naziunal (ins di er «el ha la prioritad»). Ina prioritad absoluta dal dretg internaziunal envers il dretg naziunal na po dentant betg vegnir deducida da la Constituziun. La Constituziun prevesa plinavant, ch’ils tribunals ston applitgar tant il dretg internaziunal sco er las leschas federalas. Ella na cuntegna dentant naginas disposiziuns explicitas en cas da conflict.
La giurisprudenza (las decisiuns) dal Tribunal federal
Sin basa da las disposiziuns fixadas en la Constituziun federala e da princips generals giuridics ha il Tribunal federal sviluppà las suandantas reglas:
En cas da conflict tranter ina disposiziun dal dretg internaziunal che vegn applitgada en Svizra ed ina disposiziun dal dretg naziunal, emprova il Tribunal federal l’emprim d’interpretar e da realisar la disposiziun dal dretg naziunal en il senn dal dretg internaziunal ch’è liant per la Svizra.
Sch’ina tala interpretaziun n’è betg pussaivla, ha la disposiziun dal dretg internaziunal la prioritad.
Sch’il parlament ha dentant concludì conscientamain ina lescha che s’oppona al dretg internaziunal, s’applitga excepziunalmain la lescha federala correspundenta.
Sco excepziun da l’excepziun valan ils dretgs umans garantids dal dretg internaziunal (per exempel il dretg a la vita da famiglia); els precedan adina il dretg naziunal.
La Svizra ha ratifitgà la CEDU ed è cun quai s’obligada a la respectar. Sche las reglas da la CEDU vegnan violadas, ston ins sa drizzar al cumenzament als tribunals svizzers; al Tribunal europeic dals dretgs umans a Strasbourg poi pir vegnir appellà sco ultima instanza. Las decisiuns da quest tribunal ston vegnir respectadas da las partidas en conflict.
Il cuntegn d’ina iniziativa dal pievel sto respectar las disposiziuns stringentas dal dretg internaziunal, vul dir ils princips dal dretg internaziunal che la communitad internaziunala ha renconuschì sco inviolablas. I sa tracta per exempel dal scumond da tortura, dal genocid e da la sclavaria. L’Assamblea federala declera ina iniziativa sco dal tuttafatg ubain parzialmain nunvalaivla, sch’ella violescha las disposiziuns stringentas dal dretg internaziunal.
(sco link) guardar l’art. 139 al. 3 da la Constituziun federala.
Ina iniziativa che violescha las disposiziuns betg stringentas dal dretg internaziunal po percunter vegnir declerada sco valaivla. Sco tut las autras iniziativas dal pievel vegn ella suttamessa a la votaziun dal pievel e dals chantuns.
Sch’ina tala iniziativa vegn acceptada, emprova il parlament, en la mesira dal pussaivel, da la realisar en ina moda che permetta da resguardar las pretensiuns da l’iniziativa ed a medem temp da respectar las obligaziuns internaziunalas da la Svizra.